S’appuyant sur les incendies dévastateurs qu’Athènes a connus au mois d’août, Yiorgos Korkovelos ancien haut fonctionnaire à Bruxelles rappelle les conséquences du changement climatique, les défis environnementaux à relever en Méditerranée, les coopérations internationales, les mécanismes mis en place par l’Europe… Mais, compte tenu de phénomènes extrêmes de la crise climatique, de la portée et de l’urgence du problème de la désertification, ces mesures mises en place par l’Union européenne doivent, selon lui, se renforcer.  Entretien.

Destimed : Quel est votre lien avec Athènes et la Méditerranée ?

Yiorgos Korkovelos : J’ai vécu mes années d’école et d’université à Athènes ma ville natale. Mes études postuniversitaires en France sur les questions de développement économique et mon travail ultérieur à la Commission Européenne à Bruxelles ont renforcé mes connaissances et mon expérience en matière de développement régional, de politiques industrielles et énergétiques et de lutte contre le changement climatique. En particulier, mes responsabilités dans la mise en œuvre des réformes, appuyant la transition verte, se sont concentrées sur les pays méditerranéens en raison des crises environnementales et climatiques uniques auxquels ils sont confrontés. Ce parcours se poursuit aujourd’hui avec mon implication active auprès du gouvernement local dans la municipalité de Papagou-Holargos, située dans le nord d’Athènes.

La Méditerranée est notre maison commune

Comment décririez-vous l’importance des liens entre les pays riverains de la Méditerranée, et en particulier avec la Grèce ?

La Méditerranée est notre maison commune. Nous partageons des caractéristiques culturelles communes, des frontières communes avec l’Afrique, et surtout, la Grèce est au carrefour du sud-est méditerranéen et de l’Asie.  Avec ses 13 676 kilomètres de littoral, la Grèce joue un rôle clé dans cette région. Les défis sont nombreux et complexes : de la crise climatique qui affecte directement notre mer commune, à la pollution plastique et chimique, à la surpêche, aux incendies dévastateurs, et la pénurie d’eau, aux pressions exercées par l’énorme trafic touristique, ainsi qu’au fait qu’il s’agit d’une porte d’entrée pour les flux migratoires. Face à tous ces défis, nous devons construire des solutions ensemble et ouvrir la voie à un avenir où les citoyens cohabitent harmonieusement. La nécessité d’une action immédiate et coordonnée est aujourd’hui plus que jamais nécessaire.

Parmi les défis, vous évoquez les incendies dévastateurs qui touchent la Méditerranée. Qu’en est-il exactement ?

Les forêts méditerranéennes deviennent de plus en plus vulnérables aux effets du changement climatique, notamment en raison de la fréquence croissante des incendies de forêt. En particulier, les incendies de forêt de grande ampleur constituent un défi croissant dans les régions européennes confrontées à des sécheresses où la température moyenne augmente le plus fort, comme la Méditerranée.

La Grèce a récemment été touchée par des incendies dévastateurs, notamment à Athènes. Comment avez-vous vécu cette situation ?

Au cours des huit dernières années, 40 % de la forêt périurbaine d’Athènes a été détruite par les incendies. Selon les rapports du service de cartographie rapide par satellite Copernicus et de l’Observatoire européen des incendies de forêt (Effis), 700 000 acres ont brûlé depuis 2017. Le risque de désertification en Attique est immense. Les indicateurs montrent que la région devient semi-désertifiée, et les ressources en eau souterraine s’épuisent.

Le dernier incendie dans le nord-est de l’Attique, qui a débuté le 11 août 2024 et a duré deux jours, est l’un des incendies les plus destructeurs qui ont frappé la région de l’Attique. Les conditions étaient extrêmes. L’incendie s’est propagé rapidement en raison de vents forts, couvrant 35 kilomètres en quelques heures, à de nombreuses zones autour d’Athènes et est passé même dans le tissu urbain d’Athènes (au nord de la zone urbaine de Chalandri). Il a détruit des dizaines de maisons, d’entreprises et de zones forestières et une femme a été retrouvée carbonisée. Selon le service Copernicus, la longueur des fronts a atteint 23 kilomètres, tandis qu’environ 85 000 acres ont été brûlés.

Des pertes économiques importantes pour les communautés locales

Quelles ont été les conséquences de ces incendies sur la population locale et l’environnement ?

Ces incendies ont causé la destruction d’un important poumon vert de l’Attique. Les conséquences ont été directes sur le microclimat de l’Attique et par conséquent sur la vie quotidienne des habitants, provoquant l’augmentation de la température et l’augmentation de la pollution de l’air. En effet, l’incendie a englouti Athènes dans un épais nuage noir toxique, tandis que la fumée a été jusqu’à recouvrir l’Acropole. De plus, la déforestation due aux incendies a augmenté les risques d’érosion des sols et de crues soudaines, ainsi que le risque de phénomènes d’inondation surtout dans les zones touchées autour d’Athènes. L’impact économique est aussi important. Les incendies ont détruit une centaine de propriétés, d’infrastructures et de terres agricoles, ce qui entraîne des pertes économiques importantes pour les communautés locales.

Pensez-vous que ces incendies sont liés au changement climatique ?

La crise climatique rend difficile la lutte contre les incendies de forêt. La Grèce traverse une période d’incendies de forêt intenses, car le pays a fait face cet été à la plus longue vague de chaleur de son histoire, avec des températures extrêmement élevées de 30 à 40 degrés et plus pendant une durée de 3 mois sans pluie. Bien que des mesures préventives aient été prises plus que les années précédentes, le résultat reste tragique. La sécheresse et les vents violents ont été la principale cause des incendies qui a atteint des niveaux incontrôlables.

Comment le pays se prépare-t-il à faire face à ces risques accrus ?

La Grèce a déjà renforcé ses mesures contre les incendies en créant des pare-feu, une surveillance par drone, des observatoires avec davantage de caméras thermiques numériques, des patrouilles en hélicoptère, la détection d’incendie par satellite, l’interdiction d’accès à la forêt dans des conditions dangereuses pour le feu, etc. La Grèce s’appuie également sur des technologies avancées, telles que les produits améliorés du programme d’observation de la Terre par satellite Copernicus, l’intelligence artificielle, et des données de télédétection pour soutenir l’action préventive.

À l’heure actuelle, la Grèce a rassemblé l’une des plus grandes flottes de moyens aériens, soit environ 40 avions et hélicoptères de lutte contre les incendies au total. Lors des incendies d’août en Attique, 36 véhicules aériens, avions de lutte contre les incendies et hélicoptères opéraient. En outre, le 112, en tant que numéro d’urgence européen, a fonctionné efficacement en alertant les citoyens en envoyant des messages via diverses technologies et canaux de communication (smartphones).

Comment percevez-vous la coopération entre les pays méditerranéens à travers des projets comme Euroméditerranée ?

L’initiative Euroméditerranée, par le biais d’une gouvernance à plusieurs niveaux est un facteur crucial pour renforcer des synergies avec une coopération active et efficace qui peut conduire à plus de cohésion et de développement durable dans le bassin méditerranéen. En effet, des problèmes courants comme la gestion efficace des catastrophes naturelles, nécessitent des solutions communes basées sur l’échange d’expériences et de bonnes pratiques. Il est essentiel de mettre en place une approche structurée et intégrée qui tienne compte des plateformes de collaboration entre les parties prenantes des différents États membres.

L’Union Européenne a mis en place des mécanismes pour aider les pays membres à lutter contre les incendies de grande ampleur. Quel rôle ont joué les autres pays européens dans l’assistance à la Grèce durant cette crise ?

Les incendies en Grèce ont été particulièrement dévastateurs cette année, et l’Union Européenne a apporté une aide significative pour soutenir le pays durant cette crise. Concernant des mesures de prévention et la gestion des catastrophes naturelles, l’Union Européenne a mis en place plusieurs initiatives pour renforcer la résilience des États membres face aux incendies de forêt. En particulier, il y eu pour cet été 2024 une flotte aérienne rescEU spécifique de lutte contre les incendies, composée de 28 avions et de 4 hélicoptères stationnés dans 10 États membres dont six avions et un hélicoptère de Grèce.

Des ressources importantes ont été allouées à la Grèce grâce au Fonds vert de l’Union Européenne, dans le cadre du programme de financement « Protection et amélioration des forêts 2024 ». Ce programme finance notamment la création de pare-feu, de pistes forestières, de points d’accès et de points d’eau. Il a également permis la mise en place de coupe-feu de 10 mètres de large autour des zones résidentielles situées dans ou à proximité des forêts et des zones à haut risque d’incendie.

Après le gigantesque incendie qui a débuté au nord-est d’Athènes, le Mécanisme européen de protection civile contre les incendies de forêt (UCPM) a été activé. À la demande des autorités grecques, l’Union Européenne et ses États membres ont mobilisé des avions de la flotte rescEU, basés en France et en Italie. Des équipes de pompiers et de véhicules d’urgence ont été envoyées de plusieurs pays, dont la Serbie, la Roumanie, Malte, la République tchèque, Chypre et la Turquie. En outre, le satellite de gestion des urgences Copernicus a permis de cartographier les zones touchées, aidant à évaluer l’étendue des dégâts.

Grâce à cette coopération, l’UE a démontré l’importance de la solidarité entre les États membres dans la lutte contre les catastrophes naturelles et la protection des populations. La coopération transnationale a permis de renforcer la capacité de gestion des crises et de protection des populations affectées par ces événements climatiques extrêmes.

L’Union européenne finance la réhabilitation des zones incendiées

L’Union européenne finance la réhabilitation des zones incendiées par l’intermédiaire du Fonds pour la reprise et la résilience. En Grèce, ce fonds soutient les nouveaux investissements qui contribuent au rétablissement et à la résilience des zones touchées par des catastrophes naturelles telles que les incendies avec des projets de reboisement d’écosystèmes forestiers dégradés, travaux de réduction de l’érosion et de rétention des sédiments, travaux d’entretien des routes forestières, etc.

Pensez-vous que l’Union Européenne fait suffisamment pour prévenir et gérer ce type de catastrophe ?

L’Union Européenne, à travers le Pacte vert et en particulier sa législation sur la biodiversité, impose aux États membres d’établir et de mettre en œuvre des mesures visant à restaurer 30 % des zones terrestres et marines de l’UE d’ici 2030. Dans ce cadre, la nouvelle stratégie de l’UE pour les forêts pour 2030 met en avant la nécessité de restaurer la biodiversité forestière.

La crise climatique est déjà un facteur de changement dans les écosystèmes terrestres et marins. L’Union Européenne doit se préparer à une intensification, une fréquence accrue et une omniprésence des effets de cette crise. Face aux phénomènes extrêmes tels que la sécheresse et le risque de désertification, il est crucial que les mesures mises en place par l’Union Européenne soient renforcées.

Bien que des efforts importants soient en cours, l’UE devra intensifier ses actions pour répondre de manière plus efficace aux défis croissants posés par le changement climatique. Des actions conjointes et des investissements plus importants dans la prévention des feux de forêt sont nécessaires. Cela inclut la gestion durable des forêts et l’amélioration des infrastructures pour réduire les risques à long terme.

Chaque année, la Méditerranée perd 0,6% de sa superficie forestière à cause des incendies

En tant que citoyen grec, que souhaiteriez-vous voir changer ou améliorer pour protéger les paysages méditerranéens de ces incendies récurrents ?

La Méditerranée est une région particulièrement touchée par les effets du réchauffement climatique avec la fréquence et l’intensité des sécheresses atteignant des niveaux records. Chaque année, la Méditerranée perd 0,6% de sa superficie forestière à cause des incendies. Cette situation critique doit nous faire prendre conscience de la portée, de la nature et de l’urgence du problème de la désertification en région méditerranéenne.

En ce qui concerne la région périurbaine d’Athènes, 40% de la forêt a été détruite par des incendies au cours des dernières années. Les forêts deviennent beaucoup plus vulnérables en raison des conditions extrêmes qui y règnent. La prise de conscience de la gravité du problème et la mise en œuvre de ces mesures sont cruciales pour protéger les forêts méditerranéennes, qui sont non seulement vitales pour l’environnement, mais aussi pour les services essentiels qu’elles fournissent. La coopération méditerranéenne dans la lutte contre les incendies est non seulement importante, mais aussi nécessaire en raison des conditions climatiques et environnementales communes qui prévalent dans la région méditerranéenne.

La coopération avec les autres pays de la région méditerranéenne est nécessaire

L’extinction ou le financement de la réhabilitation des zones incendiées seuls ne suffisent pas à gérer efficacement les incendies. Nous devons nous concentrer sur l’importance de la prévention des incendies, sensibiliser et responsabiliser les citoyens, et promouvoir des propositions globales auprès de l’État. Il est nécessaire de concevoir un cadre de prévention intégré et renforcé qui puisse réduire à la fois l’intensité et la fréquence des incendies de forêt.

En effet, l’absence de gestion efficace des écosystèmes méditerranéens et le manque d’information et d’éducation des citoyens constituent des problèmes critiques qui doivent être abordés. En particulier, les autorités locales devraient sensibiliser le public en promouvant des programmes d’information et de sensibilisation sur les incendies et leur prévention, afin de contribuer à réduire les risques et les dommages.

La coopération avec d’autres pays de la région méditerranéenne est essentielle pour améliorer l’efficacité des efforts de lutte contre les incendies et de prévention. Parmi les moyens pour atteindre cette coopération, on peut citer la redéfinition complète de la stratégie de gestion durable des incendies de forêt à travers l’élaboration de stratégies et de plans d’action communs, l’établissement de centres de coordination et de communication pour l’échange d’informations et la coordination des actions, ainsi que des programmes conjoints d’éducation et de formation.

Il convient de renforcer les laboratoires de transfert de savoir-faire interrégionaux, la prévention systématique, coordonnée et rapide, l’échange de savoir-faire et de ressources telles que des équipements spécialisés de lutte contre l’incendie, des avions de largage d’eau et des systèmes de surveillance. En outre, le renforcement de la coopération en matière de recherche et d’études sur les causes et les effets des incendies peut conduire à de meilleures stratégies de prévention et d’extinction.

Pour terminer, quel message aimeriez-vous adresser aux lecteurs méditerranéens concernant l’importance de la solidarité régionale face aux défis environnementaux ?

La résolution de ces défis doit être à plusieurs niveaux, impliquant les gouvernements nationaux, les autorités locales, les organisations de la société civile et le secteur privé. La lutte contre le changement climatique et les défis environnementaux sont une priorité importante, car la Méditerranée est l’une des régions où le changement climatique est le plus rapide. C’est également une des régions la plus chaude de la planète avec un risque de désertification alarmant. Le rôle de l’initiative euro-méditerranéenne en tant que seule plateforme de coopération régionale en Méditerranée pourrait être le bras opérationnel pour la mise en œuvre d’actions importantes.

Propos recueillis par Michel CAIRE

Συνέντευξη Γιώργου Κορκόβελου: «Η πρωτοβουλία Euroméditerranée μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερη συνοχή και βιώσιμη ανάπτυξη στη λεκάνη της Μεσογείου»

Με αφορμή τις καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν την Αθήνα τον Αύγουστο, ο Γιώργος Κορκόβελος, πρώην ανώτατος αξιωματούχος στις Βρυξέλλες, επισημαίνει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, τις περιβαλλοντικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν στη Μεσόγειο, τη διεθνή συνεργασία και τους μηχανισμούς που έχουν τεθεί σε εφαρμογή από την Ευρώπη… Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τα ακραία φαινόμενα της κλιματικής κρίσης, το μέγεθος και την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος της ερημοποίησης, πιστεύει ότι τα μέτρα που έχει λάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ενισχυθούν. Συνέντευξη.

Destimed: Ποια είναι η σχέση σας με την Αθήνα και τη Μεσόγειο;

Γιώργος Κορκόβελος: Πέρασα τα σχολικά και πανεπιστημιακά μου χρόνια στην Αθήνα, την πόλη μου. Οι μεταπτυχιακές μου σπουδές στη Γαλλία πάνω στα ζητήματα οικονομικής ανάπτυξης και η μετέπειτα εργασία μου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες ενίσχυσαν τις γνώσεις και την εμπειρία μου στον τομέα της περιφερειακής ανάπτυξης, των βιομηχανικών και ενεργειακών πολιτικών, και της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Ιδιαίτερα, οι αρμοδιότητές μου στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που στηρίζουν την πράσινη μετάβαση επικεντρώθηκαν στις μεσογειακές χώρες, λόγω των μοναδικών περιβαλλοντικών και κλιματικών κρίσεων που αντιμετωπίζουν. Αυτή η πορεία συνεχίζεται και σήμερα με την ενεργή μου συμμετοχή στην τοπική αυτοδιοίκηση του Δήμου Παπάγου-Χολαργού, που βρίσκεται στα βόρεια της Αθήνας.

Η Μεσόγειος είναι το κοινό μας σπίτι

Πώς θα περιγράφατε τη σημασία των δεσμών μεταξύ των χωρών που συνορεύουν με τη Μεσόγειο, και ειδικότερα με την Ελλάδα;

Η Μεσόγειος είναι το κοινό μας σπίτι. Έχουμε κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά, κοινά σύνορα με την Αφρική και ιδιαίτερα η Ελλάδα με την νοτιοανατολική Μεσογείου και την Ασία. Η Ελλάδα, που βρέχεται από την Μεσόγειο θάλασσα με ακτογραμμή με ακτογραμμή 13.676 χιλιομέτρων, αποτελεί σημαντικό τμήμα της Μεσογείου. Οι προκλήσεις είναι πολλές και πολύπλοκες: από την κλιματική κρίση που επηρεάζει άμεσα την κοινή μας θάλασσα, στη ρύπανση από πλαστικά και χημικά, την υπεραλίευση, τις καταστροφικές πυρκαγιές και τη λειψυδρία, μέχρι τις πιέσεις που ασκούνται από την τεράστια τουριστική κίνηση, καθώς και το γεγονός ότι αποτελεί πύλη για τις μεταναστευτικές ροές. Αντιμέτωποι με όλες αυτές τις προκλήσεις, πρέπει να οικοδομήσουμε μαζί λύσεις και να ανοίξουμε το δρόμο για ένα μέλλον όπου οι πολίτες θα συνυπάρχουν μαζί αρμονικά. Η ανάγκη για άμεση και συντονισμένη δράση είναι πλέον πιο αναγκαία από ποτέ.

Μεταξύ των προκλήσεων αναφέρετε τις καταστροφικές πυρκαγιές που πλήττουν τη Μεσόγειο. Τι ακριβώς είναι;

Ο δασικός πλούτος της Μεσογείου γίνεται όλο και πιο ευάλωτος στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ιδιαίτερα λόγω της αυξανόμενης συχνότητας των δασικών πυρκαγιών. Ειδικότερα, οι μεγάλης κλίμακας πυρκαγιές αποτελούν μια αυξανόμενη πρόκληση σε περιφέρειες της Ευρώπης που αντιμετωπίζουν περιόδους ξηρασίες, με την υψηλότερη μέση αύξηση της θερμοκρασίας, όπως η Μεσόγειος.

Η Ελλάδα έχει πληγεί πρόσφατα από καταστροφικές πυρκαγιές, ιδιαίτερα στην Αθήνα. Πώς βιώσατε αυτήν την κατάσταση;

Τα τελευταία 8 χρόνια, το 40% του περιαστικού δάσους της Αθήνας έχει καταστραφεί από πυρκαγιές. Σύμφωνα με αναφορές της δορυφορικής Υπηρεσία Ταχείας Χαρτογράφησης Copernicus και του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Δασικών Πυρκαγιών (Effis), 700.000 στρέμματα έγιναν στάχτη από το 2017 μέχρι σήμερα. Ο κίνδυνος ερημοποίησης της Αττικής είναι τεράστιος. Οι δείκτες ξηρασίας δείχνουν ότι η περιοχή του λεκανοπεδίου είναι ημιερημοποιημένη και ότι οι υδάτινοι υπόγειοι πόροι τείνουν να εξαντληθούν.

Η τελευταία πυρκαγιά στη βορειοανατολική Αττική, που ξεκίνησε στις 11 Αυγούστου 2024 και διήρκεσε δύο ημέρες, είναι μια από τις πιο καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν την περιοχή της Αττικής. Οι συνθήκες ήταν ακραίες. Η φωτιά εξαπλώθηκε γρήγορα λόγω των ισχυρών ανέμων, καλύπτοντας 35 χιλιόμετρα σε λίγες ώρες, σε πολλές περιοχές γύρω από την Αθήνα και πέρασε ακόμη και στον αστικό ιστό της Αθήνας (βόρεια της αστικής περιοχής Χαλανδρίου). Κατέστρεψε δεκάδες σπίτια, επιχειρήσεις και δασικές εκτάσεις και μια γυναίκα βρέθηκε απανθρακωμένη. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Copernicus, το μήκος των μετώπων έφτασε τα 23 χιλιόμετρα, ενώ κάηκαν περίπου 85.000 στρέμματα.

Σημαντικές οικονομικές απώλειες για τις τοπικές κοινωνίες

Ποιες ήταν οι συνέπειες αυτών των πυρκαγιών στον τοπικό πληθυσμό και στο περιβάλλον;

Οι πυρκαγιές αυτές προκάλεσαν την καταστροφή ενός σημαντικού πνεύμονα πρασίνου της Αττικής. Οι συνέπειες ήταν άμεσες στο μικροκλίμα της Αττικής και κατ’ επέκταση στην καθημερινότητα των κατοίκων, προκαλώντας την αύξηση της θερμοκρασίας και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Πράγματι, η φωτιά κατέκλυσε την Αθήνα με ένα πυκνό μαύρο τοξικό σύννεφο, ενώ ο καπνός έφτασε στο σημείο να σκεπάσει την Ακρόπολη. Επιπλέον, η αποψίλωση των δασών λόγω πυρκαγιών έχει αυξήσει τους κινδύνους διάβρωσης του εδάφους και ξαφνικών πλημμυρών, καθώς και τον κίνδυνο πλημμυρικών φαινομένων ιδιαίτερα στις πληγείσες περιοχές γύρω από την Αθήνα. Ο οικονομικός αντίκτυπος είναι επίσης σημαντικός. Οι πυρκαγιές έχουν καταστρέψει περίπου 100 ακίνητα, υποδομές και γεωργική γη, με αποτέλεσμα σημαντικές οικονομικές απώλειες για τις τοπικές κοινωνίες.

Πιστεύετε ότι αυτές οι πυρκαγιές συνδέονται με την κλιματική αλλαγή;

Η κλιματική κρίση καθιστά δύσκολη την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Η Ελλάδα διανύει μια περίοδο έντονων δασικών πυρκαγιών, καθώς αυτό το καλοκαίρι η χώρα αντιμετώπισε τον μακρύτερο καύσωνα στην ιστορία της, με εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες από 30 έως και 40 βαθμούς Κελσίου και άνω, για τρεις συνεχόμενους μήνες χωρίς βροχή. Παρά το γεγονός ότι ελήφθησαν προληπτικά μέτρα περισσότερα από προηγούμενα χρόνια, το αποτέλεσμα παραμένει τραγικό. Η ξηρασία και οι ισχυροί άνεμοι αποτέλεσαν την κύρια αιτία των πυρκαγιών, οι οποίες έφτασαν σε ανεξέλεγκτα επίπεδα.

Πώς προετοιμάζεται η χώρα να αντιμετωπίσει αυτούς τους αυξημένους κινδύνους;

Η Ελλάδα έχει ήδη λάβει ενισχυμένα μέτρα κατά των πυρκαγιών δημιουργώντας αντιπυρικές ζώνες, επόπτευση με drones, παρατηρητήρια με περισσότερες ψηφιακές θερμικές κάμερες, περιπολίες ελικοπτέρων, δορυφορική ανίχνευση πυρκαγιών, απαγόρευση πρόσβασης στο δάσος σε επικίνδυνες συνθήκες πυρκαγιάς κ.λπ. Επιπλέον, βασίστηκε σε βελτιωμένα προϊόντα από το πρόγραμμα δορυφορικής γεωσκόπησης Copernicus, τεχνητή νοημοσύνη και άλλα δεδομένα τηλεπισκόπησης για την υποστήριξη της προληπτικής δράσης.

Επί του παρόντος, η Ελλάδα έχει συγκεντρώσει έναν από τους μεγαλύτερους στόλους αεροπορικών μέσων, περίπου 40 πυροσβεστικά αεροπλάνα και ελικόπτερα συνολικά. Κατά τις πυρκαγιές του Αυγούστου στην Αττική επιχειρούσαν 36 εναέρια πυροσβεστικά αεροσκάφη και ελικόπτερα. Επιπλέον, το 112, ως ο ευρωπαϊκός αριθμός έκτακτης ανάγκης, λειτούργησε αποτελεσματικά για την ειδοποίηση των πολιτών στέλνοντας μηνύματα μέσω διαφόρων τεχνολογιών και καναλιών επικοινωνίας (smartphones).

Πώς αντιλαμβάνεστε τη συνεργασία μεταξύ των μεσογειακών χωρών μέσω έργων όπως το Euroméditerranée;

Η πρωτοβουλία Euroméditerranée, με πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην ενίσχυση των συνεργειών και την προώθηση της ενεργής και αποτελεσματικής συνεργασίας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη συνοχή και βιώσιμη ανάπτυξη στη λεκάνη της Μεσογείου. Πράγματι, κοινές προκλήσεις, όπως η διαχείριση των φυσικών καταστροφών, απαιτούν κοινές λύσεις που βασίζονται στην ανταλλαγή εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών. Είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί μια δομημένη και ολοκληρωμένη προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη τις πλατφόρμες συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων των κρατών μελών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει σε εφαρμογή μηχανισμούς για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να καταπολεμήσουν τις πυρκαγιές μεγάλης κλίμακας. Τι ρόλο έπαιξαν άλλες ευρωπαϊκές χώρες βοηθώντας την Ελλάδα κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης;

Οι πυρκαγιές στην Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα καταστροφικές φέτος και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει παράσχει σημαντική βοήθεια για να στηρίξει τη χώρα κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης. Όσον αφορά τα μέτρα πρόληψης και τη διαχείριση των φυσικών καταστροφών, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει διάφορες πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κρατών μελών στις δασικές πυρκαγιές. Ειδικότερα, για το φετινό καλοκαίρι του 2024, υπήρχε ειδικός εναέριος στόλος rescEU για την καταπολέμηση πυρκαγιών, αποτελούμενος από 28 αεροπλάνα και 4 ελικόπτερα που σταθμεύουν σε 10 κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων έξι αεροπλάνων και ενός ελικοπτέρου από την Ελλάδα.

Σημαντικοί πόροι έχουν διατεθεί στην Ελλάδα από το Πράσινο Ταμείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο του χρηματοδοτικού προγράμματος «Προστασία και Βελτίωση Δασών 2024», συμπεριλαμβανομένων αντιπυρικών ζωνών, σημείων, δασικών διαδρόμων, πυροσβεστικών σημείων πρόσβασης και σημείων νερού. Επιπλέον, το Ταμείο χρηματοδότησε τη δημιουργία περιμετρικών αντιπυρικών ζωνών και πυροσβεστικών σημείων γύρω από οικισμούς που βρίσκονται μέσα ή κοντά σε δάση και δασικές περιοχές ιδιαίτερα υψηλής επικινδυνότητας για εκδήλωση δασικών πυρκαγιών.

Μετά τη γιγαντιαία πυρκαγιά που ξέσπασε βόρεια-ανατολικά της Αθήνας, ενεργοποιήθηκε αμέσως ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας για τις δασικές πυρκαγιές (UCPM). Κατόπιν αιτήματος των ελληνικών αρχών, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της κινητοποίησαν άμεσα αεροσκάφη από τον στόλο rescEU, ο οποίος είναι σταθμευμένος στη Γαλλία και την Ιταλία, για να ενισχύσουν τις προσπάθειες κατάσβεσης. Ομάδες πυροσβεστών και οχήματα έκτακτης ανάγκης εστάλησαν επίσης από πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Σερβίας, της Ρουμανίας, της Μάλτας, της Τσεχίας, της Κύπρου και της Τουρκίας, επιδεικνύοντας την έκταση της διεθνούς ανταπόκρισης στην καταστροφή. Επιπλέον, ο δορυφόρος Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διαχείριση εκτάκτων καταστάσεων έπαιξε κρίσιμο ρόλο παρέχοντας ακριβείς χάρτες των πληγέντων περιοχών, βοηθώντας στην εκτίμηση της έκτασης των ζημιών και στον σχεδιασμό των προσπαθειών ανακούφισης και ανασυγκρότησης.

Αυτή η συντονισμένη αντίδραση επισημαίνει τη σημασία της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ στην καταπολέμηση των φυσικών καταστροφών. Η διακρατική συνεργασία ενίσχυσε την ικανότητα διαχείρισης κρίσεων και προστάτευσε τους πληθυσμούς που επλήγησαν από αυτά τα ακραία κλιματικά φαινόμενα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί την αποκατάσταση καμένων περιοχών

Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί την αποκατάσταση των περιοχών που επλήγησαν από πυρκαγιές μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Στην Ελλάδα, αυτό το ταμείο υποστηρίζει νέες επενδύσεις που συμβάλλουν στην αποκατάσταση και ανθεκτικότητα των περιοχών που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές, όπως οι πυρκαγιές. Αυτό περιλαμβάνει έργα αναδάσωσης δασικών οικοσυστημάτων που έχουν υποβαθμιστεί, εργασίες μείωσης της διάβρωσης και συγκράτησης ιζημάτων, συντήρηση δασικών δρόμων και άλλα.

Πιστεύετε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση κάνει αρκετά για να αποτρέψει και να διαχειριστεί αυτού του είδους τις καταστροφές;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας και ειδικότερα της νομοθεσίας της υπέρ της βιοποικιλότητας, απαιτεί από τα κράτη μέλη να θεσπίσουν και να εφαρμόσουν μέτρα με σκοπό την αποκατάσταση του 30% των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών της ΕΕ έως το 2030. Σε αυτήν την προοπτική, η νέα στρατηγική της ΕΕ για τα δάση για το 2030 έχει θέσει ως προτεραιότητα την αποκατάσταση της δασικής βιοποικιλότητας.

Η κλιματική κρίση είναι ήδη παράγοντας αλλαγής στα χερσαία και θαλάσσια οικοσυστήματα. Η Ένωση πρέπει να προετοιμαστεί για αύξηση της έντασης, της συχνότητας και της διάχυσης των επιπτώσεών της κλιματικής κρίσης. Δεδομένων των ακραίων φαινομένων της κλιματικής κρίσης, της ξηρασίας και του κινδύνου ερημοποίησης, πρέπει να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα και η επάρκεια των μέτρων που έχει λάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αν και καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες, η ΕΕ θα πρέπει να εντείνει τις δράσεις της για να ανταποκριθεί αποτελεσματικότερα στις αυξανόμενες προκλήσεις που θέτει η κλιματική αλλαγή. Απαιτούνται κοινές δράσεις και μεγαλύτερες επενδύσεις για την πρόληψη των πυρκαγιών, όπως η αειφόρος διαχείριση των δασών και η βελτιωμένη υποδομή, για τη μείωση των μακροπρόθεσμων κινδύνων.

Κάθε χρόνο η Μεσόγειος χάνει το 0,6% της δασικής της έκτασης λόγω πυρκαγιών

Ως Έλληνας πολίτης, τι θα θέλατε να δείτε να αλλάζει ή να βελτιώνεται για την προστασία των μεσογειακών τοπίων από αυτές τις επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές;

Η Μεσόγειος είναι μια περιοχή που πλήττεται ιδιαίτερα από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, με τις ξηρασίες να γίνονται όλο και πιο συχνές και έντονες. Κάθε χρόνο, η περιοχή χάνει το 0,6% της δασικής της επιφάνειας λόγω πυρκαγιών, μια κατάσταση που αναδεικνύει την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης της ερημοποίησης στη Μεσόγειο.

Στην περιφερειακή περιοχή της Αθήνας, το 40% των δασών έχει καταστραφεί από πυρκαγιές τα τελευταία χρόνια. Τα δάση γίνονται πολύ πιο ευάλωτα λόγω των ακραίων συνθηκών που επικρατούν εκεί και ταυτόχρονα πιο πολύτιμα για τις κρίσιμες «υπηρεσίες» που μας παρέχουν. Η μεσογειακή συνεργασία για την καταπολέμηση των πυρκαγιών δεν είναι μόνο σημαντική, αλλά και απαραίτητη λόγω των κοινών κλιματολογικών και περιβαλλοντικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή της Μεσογείου.

Είναι απαραίτητη η συνεργασία με άλλες χώρες στην περιοχή της Μεσογείου

Η κατάσβεση ή η χρηματοδότηση της αποκατάστασης των καμένων περιοχών από μόνα τους δεν αρκούν για να διαχειριστούμε αποτελεσματικά τις πυρκαγιές. Πρέπει να επικεντρωθούμε στην αξία της πρόληψης των πυρκαγιών, την ευαισθητοποίηση και την ενδυνάμωση των πολιτών και την προώθηση ολοκληρωμένων προτάσεων προς την Πολιτεία. Είναι απαραίτητο να σχεδιάσουμε ένα ολοκληρωμένο και ενισχυμένο πλαίσιο πρόληψης, το οποίο να μπορεί να μειώσει τόσο την ένταση όσο και τη συχνότητα των δασικών πυρκαγιών. Πράγματι, η έλλειψη αποτελεσματικής διαχείρισης των μεσογειακών οικοσυστημάτων και η έλλειψη ενημέρωσης και εκπαίδευσης των πολιτών αποτελούν κρίσιμα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Ειδικότερα, οι τοπικές αρχές θα πρέπει να ευαισθητοποιήσουν το κοινό προωθώντας προγράμματα ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης για τις πυρκαγιές και την πρόληψή τους, τα οποία μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των κινδύνων και των ζημιών.

Η συνεργασία με άλλες χώρες στην περιοχή της Μεσογείου είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των προσπαθειών πυρόσβεσης και πρόληψης. Μεταξύ των μέσων για την επίτευξη αυτής της συνεργασίας, μπορούμε να αναφέρουμε τον πλήρη επαναπροσδιορισμό της στρατηγικής διαχείρισης δασικών πυρκαγιών μέσω της ανάπτυξης κοινών στρατηγικών και σχεδίων δράσης για την καταπολέμηση των πυρκαγιών, την καθιέρωση κοινού συντονισμού και επικοινωνίας για την ανταλλαγή πληροφοριών και τον συντονισμό των ενεργειών, καθώς και κοινά προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Πρέπει να ενισχυθούν τα διαπεριφερειακά εργαστήρια μεταφοράς τεχνογνωσίας, η συστηματική, συντονισμένη και έγκαιρη πρόληψη, η ανταλλαγή τεχνογνωσίας και πόρων όπως εξειδικευμένος εξοπλισμός καταπολέμησης πυρκαγιών, αεροπλάνα ρίψης νερού και συστήματα παρακολούθησης. Επιπλέον, η ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της έρευνας και των μελετών για τα αίτια και τις επιπτώσεις των πυρκαγιών μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες στρατηγικές πρόληψης και κατάσβεσης.

Τέλος, ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στους αναγνώστες της Μεσογείου σχετικά με τη σημασία της περιφερειακής αλληλεγγύης ενόψει των περιβαλλοντικών προκλήσεων;

Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων πρέπει να γίνεται σε πολλαπλά επίπεδα, με τη συμμετοχή εθνικών κυβερνήσεων, τοπικών αρχών, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των περιβαλλοντικών προκλήσεων αποτελεί σημαντική προτεραιότητα, καθώς η Μεσόγειος είναι μια από τις περιοχές που αντιμετωπίζουν την ταχύτερη κλιματική αλλαγή. Είναι επίσης μια από τις πιο θερμές περιοχές του  πλανήτη με ανησυχητικό κίνδυνο ερημοποίησης. Ο ρόλος της Ευρωμεσογειακής πρωτοβουλίας ως η μοναδική πλατφόρμα περιφερειακής συνεργασίας στη Μεσόγειο θα μπορούσε να είναι ο επιχειρησιακός βραχίονας για την υλοποίηση σημαντικών δράσεων.

Τα σχόλια έχουν συλλεχθεί από την Michel CAIRE